Aslen Trabzon Çaykara Derindere kökenli Cengiz Topel olan (2 Eylül 1934, İzmit – 8 Ağustos 1964, Kıbrıs), Türk pilot yüzbaşı. 1964’te Türk Hava Kuvvetlerinin Kıbrıs’ta gerçekleştirdiği uyarı uçuşunda, uçağı Rum uçaksavarlar tarafından vurulunca paraşütle atladı ve esir düştü. Rumlar tarafından işkenceye maruz kaldı ve hayatını kaybetti.Topel’in naaşı Türk yetkililerin ısrarlı talebi sonunda 12 Ağustos 1964’te Rumlar tarafından iade edildi. Türk Hava Kuvvetlerinin Kıbrıs’taki ilk pilot kaybıdır.[3]
Trabzonlu Çaykara Tekel tütün eksperi Hakkı Bey’in oğludur. Babasının görevli olduğu İzmit’te 2 Eylül 1934 tarihinde doğdu. Annesi Mebuse Hanım’dır. Ailede dört kardeşin üçüncüsüdür.
İlkokula Bandırma II. İlkokulu’nda başladı, babasının Gönen’e tayini ile Ömer Seyfettin İlkokulu’nda öğrenimine devam etti. Babasını kaybettikten sonra ailesi Kadıköy, İstanbul’a yerleşti. Kadıköy Yeldeğirmeni Okulu’nda ilk ve orta öğrenimini tamamladı. Lise öğrenimine, Haydarpaşa Lisesi’nde başlayıp Kuleli Askeri Lisesi’ne devam ederek 1953 yılında bitirdi. 1955 yılında Kara Harp Okulu’nu bitirip asteğmen olarak ordu saflarına katıldı.
Küçük yaşlardan beri havacılığa olan merakı sonucu hava sınıfına ayrıldı. Pilotaj eğitimi için Kanada’ya gönderildi. Kanada’daki eğitimini başarıyla tamamlayarak 1957 yılında yurda dönüp Merzifon 5. Ana Jet Üs Komutanlığı’nda göreve başladı. 1961 yılında Eskişehir 1. Hava Ana Jet Üssü’ne atandı. 1963 yılında yüzbaşılığa terfi etti.
Kıbrıs harekatı
8 Ağustos 1964 tarihinde Kıbrıs Harekâtı sırasında Eskişehir’den Kıbrıs’a, dörtlü kol komutanı olarak gönderildi. F-100 uçağıyla uçuş esnasında uçağı yerden isabet alarak düşürüldü. Paraşütle atlamayı başardı, fakat Rumlar tarafından esir alındı. Uluslararası savaş hukukunun esirleri kapsayan maddelerine aykırı olarak yapılan işkenceler sonucu hayatını kaybetti.[1][5] Kıbrıs’taki ilk Türk hava harp kaybı olan Cengiz Topel’in hastanede öldüğü açıklandı, ancak naaşı ısrarlı girişimler sonucu 12 Ağustos 1964 tarihinde Rumlardan alınabildi.[3]
İşkenceye maruz kaldığı oda restore edilip, bugun Kıbrıs’ta bulunan Cengiz Topel Kışlası’nda bulunmakta ve müze olarak kullanılmaktadır. Otopsi raporuna ve cenazesinin fotoğrafını çeken İngiliz hemşireye göre bilinci açıkken işkenceye maruz kalarak öldürülmüştür. Kendisini esir alan Rumlar; Topel’in çeşitli uzuvlarını kesmiş, ezmiş, darp etmiş, iç organlarından bazılarını da çıkarmıştır.[1]
Anısına
Trabzon Çaykara Derindere de babaocağının olduğu yerleşim alanına ve Türkiye’nin çeşitli bölgelerindeki yerleşim yerlerinde birçok park, cadde ve sokağa adı verilmiştir. Gaziantep ve Kayseri’de birer semt, Ankara’nın Mamak, Çubuk ilçelerinde ve İzmir’in Konak ilçesinde birer mahalle, İstanbul’un Gaziosmanpaşa, Eyüpsultan, Tuzla ve Kartal ilçesinde, Hakkâri ilinin Yüksekova ilçesinde, Kocaeli’nin İzmit ilçesi Karabaş mahallesinde ve Balıkesir’in Hasan Basri Çantay ve Gündoğan mahallelerini ayıran ve şehir merkezinden 9. Ana Jet Üssü’ne ulaşımı sağlayan caddeye, babasının tayini ile Ömer Seyfettin İlkokulu’na devam ettiği Gönen (Balıkesir)’deki bir ana caddeye; Malatya, Kırıkkale, Sorgun ve Eskişehir’de en büyük caddelerden birisine, Tekirdağ merkezindeki bir meydana adı verilmiştir.
Cengiz Topel ismi, Antalya’nın Muratpaşa ve Finike ilçelerinde, Ağrı’nın Patnos ilçesinde, Adıyaman’da Eskişehir’de, Batman’da, Sakarya’da, Tokat Turhal’da Samsun’da, Şanlıurfa’da, Isparta’da, İstanbul’un Bakırköy ve Zonguldak’ın Kozlu, Manisa’nın Demirci, Mersin’in Akdeniz,Muğla’nın Ortaca, Tarsus, Silifke ve Anamur, Osmaniye’nin Kadirli, Adana’nın Yüreğir, Konya’nın Karatay, Afyonkarahisar ilinin Dinar, Trabzon’un Of ve Sinop’un Boyabat, Gaziantep’in Şahinbey, İzmir’in Buca ve Güzelbahçe ilçesinde, Gönen (Balıkesir)’de okullara verilmiştir.
Ayrıca Konya’da Cengiz Topel’in adını alan “Şehit Topel Polis Merkezi”, İzmit’te “Cengiz Topel Deniz Hava Üs Komutanlığı” ve Kocaeli Cengiz Topel Havalimanı bulunmaktadır.
İstanbul-Şirinevler’de, Kâğıthane’nin Çağlayan mahallesinde ve Maltepe Gülsuyu Mahallesi’nde adını taşıyan bir cami vardır.
Eskişehir’in merkezinde ve Bursa’nın Gürsu ilçesinde heykeli bulunmaktadır.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde ise anıtı dikilmiş, bir köye ve bir hastaneye ismi verilmiştir.
İzmir-Karşıyaka’da ve Düzce merkezde bir sokağa ismi verilmiştir. Çorum’da da ismi bir caddeye verilmiştir. Çayıralan merkezde bir sokağa ismi verilmiştir. Ordu-Ünye de Kaledere Mahallesine bağlı bir caddeye ismi verilmiştir.
1967 yılında Trabzon’da doğan Zekeriya Birkan, Çaykara Derindere Mahallesi nüfusuna kayıtlı olup, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra serbest avukat olarak çalıştı.
Birkan, Bursa Barosu Başkanlığı yaptı.
ve 26. dönemlerde AK Parti Bursa Milletvekilli olan Birkan, 08.07.2019 tarihinde Adalet Bakanlığı Bakan Yardımcısı olarak atandı.
Zekeriya Birkan, evli ve üç çocuk babasıdır.